Jesteś Helenofobem? Nie czytaj tego tekstu

Dnia 18 sierpnia jest wspomnienie św. Heleny, matki cesarza Konstantyna.

Żeby jednak nie było jej samotnie napiszę o Helenie Trojańskiej, pewnym francuskim deserze i o paru innych osobach. Ogólnie będzie dużo mojego imienia, jak zapewne domyślił(a/e)ś się po tytule.

św. Helena [18 sierpnia]

Flawia Julia Helena Augusta urodziła się ok. 255 r. w Depanum w Bitynii (późniejsze Helenopolis). Była córką karczmarza. Została żoną (lub konkubiną – na co zezwalało ówczesne prawo rzymskie) Konstancjusza Chlorusa, zarządcy prowincji. 27 lutego pomiędzy rokiem 271 a 284 Helena urodziła mu syna Konstantyna. 1 marca 293 r. jej ukochany został wyniesiony do godności cesarskiej przez Dioklecjana, który wprowadził współrządy czterech cesarzy (tetrarchię).

Wiosną 289 r. Konstancjusz poślubił pasierbicę cesarza Maksymiana, Teodorę i odsunął od siebie Helenę. W 306 r. Konstancjusz umarł, a w jego miejsce legiony obwołały cesarzem Konstantyna. Cesarz natychmiast po swoim wyniesieniu wezwał do siebie matkę. Odtąd dzielił z nią rządy przez 20 lat. Dla wynagrodzenia Helenie krzywd, uczynił ją cesarzową. Z biegiem lat pokonał swoich rywali i został jedynowładcą całego imperium rzymskiego.

Konstantyn ogłosił w roku 313 w Mediolanie edykt tolerancyjny, deklarujący chrześcijanom całkowitą swobodę kultu, anulujący wszystkie dotychczasowe dekrety prześladowcze, wymierzone przeciwko Kościołowi. Tymczasem Helena około roku 315 przyjęła chrzest.

W 326 roku udała się z pielgrzymką do Ziemi Świętej i wystawiła wspaniałe bazyliki: Narodzenia Pańskiego w Betlejem, Świętego Krzyża oraz Zmartwychwstania na Golgocie w Jerozolimie, Wniebowstąpienia Pańskiego na Górze Oliwnej. Pilnym poszukiwaniom Heleny chrześcijaństwo zawdzięcza odnalezienie relikwii Krzyża Chrystusowego. Zasłynęła także z hojności dla ubogich. Zmarła między 328 a 330 rokiem w Nikomedii.

Jest patronką m.in. diecezji w Trewirze, Ascoli, Bambergu, Pesaro, Frankfurcie, miasta Bazylei; farbiarzy, wytwórców igieł i gwoździ.

Helena Trojańska

Początek opowieści zaczyna się od wesela. Bowiem to właśnie na wesele Tetydy i Peleusa nie została zaproszona Eris, bogini niezgody. Funkcja zobowiązuje, dlatego też rzuciła złote jabłko dla najpiękniejszej i się zaczęła zabawa.

Trzy boginie: Hera, Afrodyta i Atena pokłóciły się o ten owoc. Zeus zamiast powiedzieć żeby się uspokoiły albo uderzyć piorunem postanowił, że zrzuci odpowiedzialność na śmiertelnika – Parysa. Natychmiast boginie zaczęły prześcigać się we wspaniałych ofertach:

-Wybierz mnie, a dam ci w zamian władzę jakiej nie miał żaden śmiertelnik – powiedziała Hera.

-Cóż mu zostanie po władzy jeżeli przegra na polu bitwy? – odparła Atena. – Wybierz mnie, a zawsze będziesz zwyciężał w walkach.

-Czy wasze dary uczynią go szczęśliwym? – Uśmiech ostatniej bogini sprawił, że wszyscy mężczyźni zapomnieli własnych imion. – Parysie, jeżeli to ja otrzymam jabłko spełnię największe pragnienie twojej duszy.

-Dostanę Mac studio za 41 000 zł?

-Nie, ofiaruję ci najpiękniejszą kobietę jaka kiedykolwiek chodziła po tej ziemi, Helenę z Troi.

-Może być. -Daje jabłko Afrodycie. – Są jeszcze jakieś gratisy?

-Helena ma męża Menelaosa, więc żeby ją zdobyć musisz ją porwać, albo coś. Może wybuchnąć wojna trwająca dziesięć lat, ty zginiesz, a twoi przeciwnicy zwyciężą i zniszczą Troję. O czymś jeszcze zapomniałam? Oczywiście, twój związek z Heleną będzie katastrofą, nie będziecie mieli żadnych wspólnych zainteresowań, a ona przez te lata straci wiele ze swojej urody, która ciebie tak początkowo zachwyci. Cześć, nie ufaj koniom!

-Jak ona wygląda? Jest blondynką, brunetką, rudą, ma krótkie czy długie włosy?

-Jest najpiękniejszą kobietą na tym świecie, po ciul drążysz temat?

Parys porwał Helenę, sprowadził zagładę Troi, umarło mnóstwo ludzi, a cała historia nie skończyła się szczęśliwie. Znalazło się tam jeszcze miejsce dla drewnianego konia, którego wymyślił Odyseusz.

Krwawa Helena

Tak wygląda groźny drapieżnik, który bez zawahania zjada swoich pobratymców:

M. Miller, Kirke

Fragment rozmowy Odyseusza z Kirke o Helenie:

Przez dziesięć lat obozowaliśmy pod jej bramami i nigdy nie słyszałem, żeby próbowała uciec. Ale ledwo Menelaos zaatakował miasto, rzuciła mu się naga na szyję, przysięgając, że przeżyła udręki i że chciała tylko jednego: powrotu do małżonka. Nigdy nie wydobędziesz z niej całej prawdy. Jest jak wąż o wielu zwojach, a na oku ma tylko własną korzyść.

s. 231

Igor Igo Walaszko, Helena

Inspiracją były narodziny córki twórcy – Heleny. Urodziła się ona na miesiąc przed premierą piosenki tj. 4 grudnia 2021 r.

Helena Jagiełło, Sonet: Dafne, Wenyfrydo, Heleno…

Dafne! Wieczna miłości dziewiczej ikono,

której złotowłosy bóg nadaremno pragnął

żeby mnie Himeros (czy Pejto) nie owładnął

proszę, by rozumu na serce nie sprzedano.

Lepiej za wstawiennictwem świętej Wenyfrydy,

która dla mężczyzny się okazała zbrojną,

dajcie siły, odwagę i wierność potrójną.

Za waszym staraniem, a nie zmiennej Kiprydy.

Moja imienniczko, przez którą miasto padło,

bądź i ty mi nadzieją w losach nieprzychylnych,

ale też pomocą dla innych udręczonych.

Kocha nie kocha? Kto wie co mu na mózg padło?

Lepiej złoto miłości w ogniu wypróbować,

nie pierwszemu lepszemu serce ofiarować.

Helenium [dzielżan]

Jan Andrzej Morsztyn, Do Heleny

[Uwaga! Przed czytaniem należy mieć minimum 18 lat oraz zgodę lekarza i spowiednika].

Ślicz­na He­le­no, two­jej kra­snej ce­rze
Te nie zrów­na­ją swar­li­we bo­gi­nie,
Co spór o jabł­ko czy­ni­ły We­ne­rze,
Ni sama We­nus, co gład­ko­ścią sły­nie.

Gdy­byś ty była wda­ła się w te zwa­dy,
Jabł­koć był­by dał Pa­rys i za­kła­dy.

A je­że­li ta, któ­rą w na­gro­dzie
Za ten sąd od­niósł w dom Pa­rys, He­le­na
W cno­tach ci rów­ną była i w uro­dzie,
Zbyt­nia jed­ne­go jabł­ka była cena.
Lecz on nie głu­pi, że za gład­kość two­je,
Przedał kró­le­stwo i ojca i Tro­ję.

Dla tam­tej mo­rzem i lą­do­wą woj­ną
Le­d­wie w dzie­sią­tym roku Tro­ja pa­dła,
A ty, by­leś się po­ka­za­ła zbroj­ną,
By­leś gróźb w usta, strzał w oczy na­kła­dła,
Za­raz for­te­ca serc na­szych upa­da
I wol­ność u nóg twych cho­rą­gie skła­da.

Prze­szłaś bez chy­by swo­je druż­bę dru­gą,
Co nam krzyż świę­ty wy­nio­sła z ciem­ni­ce;
Ona raz tyl­ko i za pra­cą dłu­gą
Zba­wien­ne lu­dziom dała ta­jem­ni­ce;
Ty przez twarz gład­ką, przez po­stęp­ki chy­że
Nowe wy­sta­wiasz co­raz lu­dziom krzy­że.

Co mąk być może, co męki i kary
Wszyst­kie­go w ser­cach czy­nisz nam po­no­wę,
Skąd wi­dząc taką ka­tow­nią z tej mia­ry
Słusz­nie cię krzy­żem, krzy­żem mym na­zo­wę.
Ach, je­śli tak jest, niech­że mię przy­bi­ją
Na ten krzyż moc­nym gwoź­dziem na pa­sy­ją.

Owidiusz, Sztuka kochania

Czas leczy wszelkie tęsknoty. 

Nieobecny Menelausie, 

tyś był winien, że z Heleną

Trojańczyk w amory wdał się.

Jak można było odjeżdżać, 

gdy została żona młoda 

pod jednym dachem z Parysem! 

Wszyscy wiemy — krew nie woda.

Szaleńcze, dałeś gołąbkę 

na pożarcie krogulcowi. 

Jagniątko wilkowi, który 

tysiące owieczek łowi…

Helena była niewinną. 

Parys był również niewinien. 

---

Homer wpierw ganił Helenę. 

Potem — śpiewał jej pochwały.

---

Wiecie o niewiastach, które 

siały zgorszenie i przestrach. 

Wiecie dobrze o Helenach, 

Eryfilach, Klitemnestrach.

Lecz jeśli sprawiedliwymi 

dla płci nadobnej jesteście, 

wiecie i o Penelopie, 

Laodamii lub Alceście.

Cnota jest przecież kobietą 

ze stroju oraz imienia. 

Nic dziwnego, że kobiety 

blaskiem swoim opromienia.

---

Heleno, Ledo, Semele!… 

Nie dla was są te nauki. 

Wy macie przywilej boski 

piękności, co nie zna sztuki.

Ale wśród rzeszy kobiecej 

dziewic jest takich niewiele, 

co mają urodę równą 

Helenie, Ledzie, Semele…

---

Nie jedz łapczywie… Być musisz 

estetyczną przy jedzeniu… 

Niedobrze, gdy na twej brodzie 

znajduje się całe «menu».

Nie jedzcie przed ucztą w domu. 

Przy uczcie zaś jeść należy 

z umiarkowaniem i taktem. 

Nie wylizujcie talerzy!!!

Jeżeliby Parys ujrzał, 

jak się Helena obżera, 

nigdy by jej nie porywał. 

Nie byłoby — dzieł Homera. 

Wyspa świętej Heleny

To tam został zesłany Napoleon Bonaparte i zmarł.

Ciasto Helenka

W przerwie od smutnych wydarzeń – wojen, zdrad i śmierci – kawałek ciasta. To nie ja piekłam, ale z czystym sumieniem polecam, Helena Jagiełło.

Edgar Alan Poe, Do Heleny

Heleno! dla mnie urok twój
Jest, jak te barki, co przed laty
Koiły ciężki drogi znój,
Cicho wędrowca w swoje światy
Niosąc przez wonne mórz bławaty.

Śród mórz bez końca błądziłbym,
Aleś mnie pieśnią swą — Najady,
Hyjacyntowym włosem swym
Pod sławy wwiodła strop — Hellady,
Oraz w świątynię mocy — Rzym.

W niszy, jak bóstwo stoisz ciche…
Jak w marmur, widzę cię zaklętą,
Z lampą z agatu — zażegniętą —
Ach — ty z tych krain jesteś, Psyche,
Które są Ziemią Świętą!

Piękna Helena [deser]

Piękna Helena (fr. Poire belle Hélène) – klasyczny deser z użyciem gruszek, wymyślony przez Auguste’a Escoffiera i podany po raz pierwszy w 1865 roku. Nazwa wywodzi się od popularnej wówczas operetki Jacques’a Offenbacha pod tym samym tytułem. Operetka Offenbacha po premierze w 1864 r. cieszyła się wielkim powodzeniem wśród paryżan, co zaowocowało wysypem w stołecznych restauracjach dań nawiązujących do imienia Heleny Trojańskiej. Największą sławę zdobył deser, chętnie spożywany po spektaklach teatralnych.

Dumka na dwa serca

Piosenka promującą film Ogniem i mieczem, na podstawie książki Henryka Sienkiewicza o tym samym tytule. Śpiewa dwójka głównych bohaterów tj. Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna.

Bibliografia:

Brewiarz, 18 sierpnia, św. Helena, cesarzowa, https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/08-18b.php3

Groove, Igo – Helena, https://www.groove.pl/igo-pl/helena/piosenka/1014662

Miller M., Kirke, tłum. P. Korombel, Albatros, wydanie elektroniczne, 2018, s. 231.

Morsztyn J. A., Do Heleny, https://poezja.org/wz/Morsztyn_Andrzej_Jan/29661/Do_Heleny

Owidiusz, Sztuka kochania, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/sztuka-kochania.html

Poe E. A., Do Heleny, Z nietłómaczonych poezyi, Gebethner i Wolff; Tygodnik Illustrowany 1909, nr 4, s. 74.

Zajadam, Francuski deser „Piękna Helena”, https://www.zajadam.pl/deser/gruszkowy-deser-piekna-helena